بزرگنمايي:

راه ترقی - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
اسرائیل در حال توسعه چشم‌گیر نیروگاه هسته‌ای دیمونا در صحرای «نِگِو» است. اینجا همان جایی است که این رژیم به لحاظ تاریخی مبادرت به شکافت مواد هسته‌ای برای زرادخانه هسته‌ای‌اش کرده است. روز پنج‌شنبه 30 بهمن‌ماه تصاویر ماهواره‌ای جدیدی از سوی «هیات بین‌المللی نظارت بر مواد شکافت‌پذیر» (IPFM) فاش شد که نشان می‌داد در این منطقه ساخت‌وساز در جریان است. منطقه‌ای که روی آن کار می‌شود در چندصدمتری جنوب و غرب رآکتور گنبدی شکل و محل پردازش مجدد در «مرکز تحقیقات هسته‌ای شیمون پرز نگو» نزدیک شهر کویری دیمونا است. «جولیان بورگر» در گزارشی برای گاردین در 18 فوریه 2021 نوشت: «پاول پودویگ» محقق برنامه علم و امنیت جهانی در دانشگاه پرینستون گفت: «به نظر می‌رسد که ساخت‌وساز در اوایل سال 2019 یا اواخر 2018 آغاز شده باشد. بنابراین حدود دو سال است که این پروژه در حال انجام است؛ اما این تنها چیزی است که می‌توانیم در این مرحله بگوییم.» سفارت اسرائیل در واشنگتن درمورد تصاویر جدید توضیحی نداد. اسرائیل درمورد زرادخانه هسته‌ای خود سیاست «ابهام عمدی» را در پیش گرفته است؛ به این معنا که نه وجود آن را تایید می‌کند و نه آن انکار. «فدراسیون دانشمندان آمریکایی» تخمین می‌زند که اسرائیل حدود 90 کلاهک جنگی دارد که از پلوتونیوم تولید شده در رآکتور آب سنگین دیمونا ساخته شده است.
«آونر کوهن» کارشناس برجسته برنامه هسته‌ای اسرائیل، تصاویر جدید را «آزاردهنده» خواند و خاطرنشان کرد که آثار و نشانه‌های سایت دیمونا برای دهه‌ها اساسا بدون تغییر مانده بود. اسرائیل رآکتور دیمونا را در دهه 1950 با کمک گسترده و مخفیانه دولت فرانسه ساخت. تا پایان آن دهه حدود 2500 شهروند فرانسوی در دیمونا زندگی می‌کردند که دارای مجوزهای فرانسوی بودند؛ اما درعین‌حال، به‌گونه‌ای تحت پوشش بودند که همه چیز را انکار می‌کردند.
به گفته «The Samson Option» و نیز روزنامه‌نگار تحقیقی «سیمور هرش»، کارگران فرانسوی مجاز به نوشتن مستقیم نامه و ارسال آن به کشور خود نبودند، بلکه نامه‌هایشان از طریق صندوق‌های پستی مخصوص در آمریکای لاتین به کشورشان ارسال می‌شد. به نوشته گزارشگر گاردین، نقش دیمونا در برنامه تسلیحات هسته‌ای اسرائیل برای اولین بار توسط یک تکنسین قدیمی در این سایت به نام «مردخای وانونو» فاش شد که روایت خود را برای «ساندی تایمز» انگلیس در سال 1986 تعریف کرد. قبل از انتشار مصاحبه‌اش، «وانونو» در یک عملیات دقیق فریب موساد با کمک یک «پرستوی موطلایی» از ایتالیا ربوده و به اسرائیل برگردانده شد. «وانونو» 18 سال را در زندان گذراند و 11 نفر دیگر هم به دلیل افشای اسرار دیمونا در سلول انفرادی به سر بردند. با انتشار خبر گاردین، روزنامه اسرائیلی «تایمز آو اسرائیل» بدون هیچ توضیحی درمورد صحت و سقم این گزارش، فقط به نقل آن پرداخت. این روزنامه فقط اعلام کرد که تاسیسات تحقیقاتی هسته‌ای دیمونا «مرکز تحقیقات هسته‌ای شیمون پرز نگو» نامیده می‌شود. به نوشته این روزنامه اسرائیلی، مقام‌های این رژیم تا کنون واکنشی نسبت به این خبر نداشتند. «میدل‌ایست مانیتور» هم نوشت نام این تاسیسات در سال 2018 و به یاد رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر اسرائیل «شیمون پرز» نام گرفت. رسانه‌های اسرائیلی، مانند وب‌سایت «وای‌نت»، آن را در آخر هفته بازتاب دادند.
«هیات بین‌المللی نظارت بر مواد شکافت‌پذیر» هم اعلام کرد که تصاویر ماهواره‌ای از سوی ماهواره (SuperView-1 (SV-1 در روز دوشنبه 4 ژانویه 2021 به دست آمد. مکان این ساخت‌وساز هم در حوالی ساختمان‌هایی قرار دارد که رآکتور هسته‌ای و نیروگاه بازفرآوری در آن قرار دارد. این پنل بین‌المللی می‌افزاید تاریخ دقیق ساخت‌وساز مشخص نیست. در این مرحله، به نظر می‌رسد ساخت‌وساز در اطراف یک منطقه حفاری در مقیاس بزرگ با اندازه حدود 140 متر در 50 متر باشد. هدف از این ساخت‌وساز مشخص نیست. بااین‌حال، گفته شده این سایت هسته‌ای از دسترس نیروهای حزب‌الله لبنان دور نمانده است. پهپاد «ایوب» حزب‌الله در سال 1394 توانست خود را تا نزدیکی سایت هسته‌ای دیمونای اسرائیل برساند. این پهپاد توانست بدون شناسایی شدن، تمام ردیاب‌ها و رادارهای اسرائیل را پشت سر بگذارد. همچنین در یک حمله انتحاری به تاریخ 4 فوریه 2008 میلادی که توسط دو عضو گردان‌های عزالدین قسام در یک مرکز خرید انجام گرفت هم یک زن اسرائیلی کشته و سیزده شهروند اسرائیلی ساکن دیمونا مجروح شدند. گروه حماس هم بارها تلاش کرد که این مجموعه هسته‌ای را با راکت، هدف قرار دهد؛ ولی باتوجه ‌به لایه‌های امنیتی موفق به انجام این امر نشد.
در هر حال، به نوشته گاردین، اسرائیل عضو ان‌پی‌تی، کنوانسیون منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای نیست و پروتکل الحاقی را نیز نپذیرفته است. اما بسیاری از مقامات اسرائیلی تاکید کردند که هر گونه توانمندی آن، جنبه بازدارندگی دارد و برای تهدید به نابودی هیچ کشوری نیست. اگرچه «فدراسیون دانشمندان آمریکایی» می‌گوید اسرائیل حدود 90 کلاهک هسته‌ای جنگی دارد؛ اما در برخی گزارش‌های جهانی دیگر که هرگز تایید نشده، ادعا شده که شمار کلاهک‌های هسته‌ای اسرائیل ممکن است از 200 عدد نیز بیشتر باشد. وای‌نت نوشت که «مرکز آمریکایی علوم و امنیت ملی» در سال 2015 شمار کلاهک‌های اسرائیلی را حدود 115 کلاهک و حدود 660 کیلوگرم پلوتونیوم تا آن سال ارزیابی کرده بود. «دیوید آلبرایت» رئیس مرکز یادشده، گفته بود که اسرائیل طیف وسیع و متنوعی از سلاح‌‌های هسته‌ای دارد و موشک بالستیک «جریکو» با کلاهک هسته‌ای را ساخت و از آن زمان تاکنون، کلاهک‌های پیشرفته‌تری تولید کرده که موشک‌های هدایت‌شونده با کلاهک هسته‌ای، از جمله این توانمندی هاست. گزارش مرکز علوم و امنیت ملی در سال 2015 همچنین مدعی بود که اسرائیل از بمب‌افکن‌های دارای توان شلیک سلاح هسته‌ای و زیردریایی‌های با قدرت ضربه هسته‌ای برخوردار است.
سیاست «ابهام عمدی» اسرائیل
روزنامه هاآرتص در سال 1398 سندی از 56 سال پیش را که از طبقه‌بندی خارج شده است، منتشر کرد که فاش می‌کرد سیاست موسوم به «ابهام عمدی» درباره توان هسته‌ای اسرائیل چگونه زاده شد. برخی گزارش‌ها شمار کلاهک‌های اتمی اسرائیل را دست‌کم 200 مورد ذکر کرده و گفته‌اند تل‌آویو موشک‌های بلندبردی، از جمله موشک «یریخو»، برای حمل این کلاهک‌ها در اختیار دارد و زیردریایی‌هایی که آلمان به این کشور داده نیز قابلیت شلیک اتمی دارند. سندی که هاآرتص منتشر کرد، در واقع به مفاد نشستی محرمانه در 9 ژوئیه 1963 (تیر 1342) در بیت‌المقدس اشاره دارد که ریاست آن با «لوی اشکول»، نخست‌وزیر وقت است که تنها دوهفته بود جانشین دیوید بن گورین، اولین نخست‌وزیر اسرائیل شده بود. در آن زمان حدود 15 سال از تاسیس اسرائیل می‌گذشت و تاسیسات اتمی «دیمونا» اندکی پیش‌ازاین جلسه افتتاح شده بود.
یکی از حاضران در جلسه شیمون پرز بود که بعدها از او به عنوان پدر کوره اتمی دیمونا نام برده شد. بر پایه سند تازه انتشاریافته، لوی اشکول در این جلسه به سردبیران روزنامه‌های اسرائیلیِ مورد اعتماد نهادهای امنیتی می‌گوید که هیچ مطلبی درباره توان اتمی تاسیسات دیمونا منتشر نکنند و از ذکر کمک‌های فرانسه در دستیابی اسرائیل به توان هسته‌ای نیز خودداری کنند. به نوشته هاآرتص، خواسته اشکول از سردبیران روزنامه‌های وقت که در نبود تلویزیون به عنوان رسانه اصلی اسرائیل قلمداد می‌شدند، در واقع این بود که «کور، کر و لال» باشند. پیش‌ازاین جلسه نیز مقام‌های اسرائیل چند نشست دیگر با مسوولان ارشد روزنامه‌ها درباره کوره دیمونا برگزار کرده بودند و برداشت طرفین این بود که اسرائیل به توان اتمی دست یافته؛ اما نباید این راز را برملا کرد. بنا بر سند منتشرشده، نخست‌وزیر اسرائیل به حاضران می‌گوید که «وظیفه میهنی و مسوولانه» ایجاب می‌کند که مانع از وقوع زیانی بزرگ به کشور شوند و «کسی دشواری ایجاد نکند ... بگذارید ما کار خودمان را بکنیم.» اشکول در آن جلسه همچنین از اینکه سفارت آمریکا در اسرائیل تصویر مقاله‌های منتشرشده در روزنامه‌های اسرائیلی را به واشنگتن مخابره می‌کند و از آن طریق در دسترس دنیا قرار می‌گیرد گلایه دارد؛ در آن دوره هنوز آمریکا هم‌پیمان اصلی اسرائیل محسوب نمی‌شد و رهبران وقت اسرائیل به کشورهایی مانند فرانسه بیشتر تکیه داشتند. «یعکوو عامیت»، سردبیر روزنامه «عال هامیشمار» به اشکول می‌گوید: «مطمئن باشید که شما را ناامید نمی‌کنیم؛ قدردان اطمینانی هستیم که به ما دارید؛ پای موضوعی کاملا سری در میان است و همه ما متوجهیم.» صورت‌جلسه دیداری که تابستان 56 سال پیش برگزار شد مهر «محرمانه» خورد؛ اما در سال 98 از طبقه‌بندی خارج شد و روزنامه هاآرتص گزارش خود را بر اساس نسخه موجود در آرشیو دولتی اسرائیل منتشر کرد. شیمون پرز دهه‌ها پس از پایه‌گذاری کوره دیمونا گفته بود همین که دشمنان فکر کنند اسرائیل بمب اتم دارد، به خودی خود، جنبه بازدارندگی دارد. «مردخای وانونو» تکنسین پیشین کوره اتمی دیمونا اما این مساله را فاش کرد. پس از آنکه به جناح چپ افراطی پیوست، از یهودیت به مسیحیت تغییر دین داد و به حمایت از گروه‌های فلسطینی روی آورد و درنهایت از اسرائیل به استرالیا مهاجرت کرد. به هر روی پس از گذشت 56 سال از جلسه لوی اشکول با سردبیران روزنامه‌ها، اسرائیل همچنان به سیاست «ابهام عمدی» در توانمندی هسته‌ای خود پایبند است.