بزرگنمايي:

راه ترقی- چهاردهم فروردین ماه برای ساکنان خراسان یک روز ویژه به شمار می‌رود روزی که نه در تقویم رسمی بلکه در میان مردم ادامه همان تعطیلات سال نو و برگزاری یکی از بزرگترین جشنوراه‌های ورزش بومی جهان است. در این روز شهر اسفراین به خاطر مسابقات کشتی با چوخه به صورت غیر رسمی تعطیل و شور مردم برای حضور در گود چشمه زینل‌خان این شهر قابل قیاس با هیچ مسابقه ورزشی نیست.  

کشتی با چوخه در مناطق خراسان یکی از مهمترین میراث‌های فرهنگی ورزشی مردمان آن دیار و بلکه کشورمان است؛ ورزشی که از دل سبک زندگی و سنت‌های زیبای اقوام کرمانج، ترک و خراسانی برخاسته و هنوز یکی از زیباترین رقابت‌های ورزشی ایران به شمار می‌رود؛ ورزشی که ترکیبی از کشتی و سبک زندگی مردمان آن دیار است و در زمان برگزاری آن هنوز نمودهایی از زندگی روستایی و عشایری مناطق شمال خراسان در جریان است.  

این کشتی را نمی‌شود در چند دهه خلاصه کرد بلکه شاید روش مبارزه‌ای برای مرز نشینان مرزهای شمال شرقی ایران بود که در دوران‌های مختلف برای پیشگیری از حمله اقوام مختلف به ایران مورد استفاده قرار گرفته و با فروکش کردن میل کشور گشایی، این روش مبارزه به گودهای کشتی رسیده و اکنون نیز به عنوان یادگاری از روزگاران گذشته در جریان است.  

هر چند که براساس تاریخ خراسان، زورآزمایی و برگزاری مراسم کشتی با حضور بزرگانِ اقوام،  یکی از راهکارهای نشان دادن برتری هر قوم و قبیله بر دیگری بود، اما سبک زندگی جدید نیز تحول ویژه‌ای را در کشتی با چوخه ایجاد کرد و این رقابت را از حالت محلی و قومی آن تبدیل به یک رقابت ملی کرد.  رقابتی که از دل آن قهرمانان و پهلونان زیادی به کشور معرفی شد که نمونه بارز آن پهلوان «احمد وفادار» است که سه بار متوالی توانست با فنون ناب کشتی با چوخه عنوان پهلوانی ایران را در سده گذشته از آن خود کند.  نمونه فنون زیبای وفادار را می‌شود در کشتی با جهان‌پهلوان تختی مشاهده کشد که وفادار با فن لنگ خراسانی قهرمان نامدار ایران را زمین‌گیر کرد.

یکی دیگر از فنون ناب کشتی با چوخه را پهلوان «قربان محمد بهادری» اجرا کرد که اکنون تمبر کشتی ایران است. او این فن را روی «امامعلی حبیبی» قهرمان جهان و المپیک و معروف به ببر مازندران اجرا کرد اما از چشم داوران آن زمان دور ماند.

کشتی با چوخه یا همان کشتی کردی یکی از بارزترین ویژگی‌های فرهنگی - اجتماعی و بومی محلی خراسان بزرگ به‌ویژه منطقه شمال خراسان است در این منطقه کشتی با چوخه نه‌تنها به‌عنوان یک ورزش بلکه به‌عنوان یک آیین فرهنگی - پهلوانی در تمام شئون و زندگی مردم جریان دارد.  در این نوع کشتی پوشش و شیوه ورود کشتی‌گیران متفاوت از کشتی آزاد یا فرنگی است و چوخه کار باید با لباس محلی مخصوص کرمانج‌ها در گود حضور پیدا کند. حضوری که با ساز و دهل است و جایزه نهایی آن نیز یک گوسفند است که برگرفته از زندگی عشایری آن مناطق به شمار می‌رود.

شیوع و فراگیری ویروس کرونا در یکسال گذشته سایه سنگین سکوت را بر فراز گود کشتی چشمه زینل‌خان اسفراین حاکم کرده و این ورزش به مانند سایر رشته یکی از قربانیان کرونا به شمار می رود. هیجانی که شاید کشتی با چوخه در شهرهای خراسان و منطقه شمالی این استان حاکم کند قابل قیاس با هیچ شور و هیجان ورزشی نیست؛ زیرا این ورزش در عمق وجود و فرهنگ مردم خراسان ریشه دوانده و اکنون با تغییر قوانین،  از یک رقابت منطقه‌ای در حال تبدیل شدن به یکی رقابت ملی و فراملی است.