بزرگنمايي:

راه ترقی - صبح نو /متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
تغییر و تحولات زیادی در رأس مدیریت وزارت امورخارجه در پیش است. بعضی شنیده‌ها از انتصاب علی باقری‌کنی به معاونت سیاسی وزارت امورخارجه حکایت دارند؛ فردی که از او به‌عنوان یکی از گزینه‌های جانشینی محمدجواد ظریف یاد می‌شد. با توجه به اینکه عضو سابق تیم مذاکره کننده پیشتر یکی از مخالفان و منتقدان سرسخت برجام بود، باید دید که انتصاب او به‌عنوان معاون سیاسی وزیرخارجه چه تاثیری بر مسیر مذاکرات احیای برجام خواهد داشت. در این میان، بررسی نسبت سیدعباس عراقچی -که به نظر روزهای آخر مسوولیت خود در جایگاه معاونت سیاسی را می‌گذراند- با تیم‌های مختلف مذاکره‌کننده در نوع خود مهم به نظر می‌رسد. طی ماه‌های پس از پیروزی سیدابراهیم رئیسی در انتخابات 28خرداد، شنیده شد که علی باقری‌کنی گزینه اصلی وزیر امورخارجه است. در همین باره، سه روز پس از انتخابات ریاست‌جمهوری1400 باقری‌کنی به‌عنوان رابط رییس‌جمهوری منتخب وقت در وزارت امور خارجه معرفی شد. از آن پس، باقری‌کنی به همراه محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه وقت، در جلسات حضور می‌یافت. قاب مشترک باقری‌کنی با رئیسی و ظریف در دیدارهای خارجی، این شائبه را تقویت کرد که چهره نزدیک به تفکر سعید جلیلی، یحتمل وزیر امورخارجه آینده ایران خواهد بود. پس از انتخاب حسین امیرعبداللهیان به‌عنوان وزیر امورخارجه این تحلیل متواتر شد که سعید جلیلی به وزارت خارجه نخواهد رفت و بر این اساس، جایی برای باقری‌کنی خالی نگذاشته است. باوجوداین، مدتی است که نام علی باقری‌کنی، بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاده است؛ این‌بار به‌عنوان معاون سیاسی احتمالی امیرعبداللهیان و جانشین سیدعباس عراقچی.
همانطور که گفته شد، علی باقری‌کنی چهره نزدیک به سعید جلیلی محسوب می‌شود. او در ستاد انتخاباتی سعید جلیلی در سال1392 به‌عنوان رییس ستاد انتخاب شد و پس از روی‌کارآمدن دولت روحانی انتقادهای بسیاری را نسبت‌به عملکرد تیم خارجی او در رابطه با مذاکرات هسته‌ای مطرح کرد. باقری‌کنی در دولت محمود احمدی‌نژاد، در کنار جلیلی نفر دوم تیم مذاکره‌کننده بود. پیش‌تر و زمانی که سعید جلیلی به‌عنوان معاون اروپا و آمریکا در وزارت امورخارجه مشغول فعالیت بود، علی باقری‌کنی هم به‌عنوان مدیرکل اروپای مرکزی و شمالی در کنار او حضور داشت. باقری‌کنی با سیدابراهیم رئیسی هم کار کرده است. او در دی‌ماه سال1398 ازسوی رئیسی، سکاندار وقت قوه‌قضاییه به‌عنوان معاون امور بین‌الملل و رییس ستاد حقوق بشر این قوه منصوب شد؛ ستادی که در سال1384 با نظر مرحوم آیت‌الله شاهرودی و تایید مقام معظم رهبری تاسیس شد. هدف از تاسیس این ستاد، مبارزه با اتهامات مربوط به نقض حقوق بشر در کشور است.
انتصابی در دل بحران مذاکرات هسته‌ای
اگر انتصاب علی باقری‌کنی به‌عنوان معاون سیاسی وزیر امورخارجه را نهایی و قطعی بدانیم، همزمانی این انتصاب با بحران در روند مذاکرات هسته‌ای برای احیای برجام می‌تواند در نوع خود معنادار به نظر برسد. مذاکرات بر سر احیای برجام از روز 30خردادماه (دو روز پس از پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران) متوقف شده است. مقامات کشورمان گفته‌اند که انتقال قدرت در تهران مستوجب این وقفه است. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه ابتدای ماه جاری در یک برنامه تلویزیونی درباره خواست اروپا برای آغاز دور جدید مذاکرات احیای برجام در اسرع وقت، تاکید کرد: «طرف مقابل این درک را دارد که دو، سه‌ماه طول می‌کشد که دولت جدید در ایران مستقر شود و بتواند برنامه‌ریزی کند ولی حتما این موضوع یکی از موضوعات در دستورکار وزارت‌خارجه و دولت است». باوجوداین و براساس ابراز تمایل مقامات کشورمان ازجمله رییس‌جمهوری و وزیر امورخارجه، احتمالا زمان چندان زیادی طول نخواهد کشید تا مذاکرات احیای برجام از سر گرفته شود. آغاز دور جدید مذاکرات هسته‌ای در آینده‌ای نزدیک همزمان با حضور علی باقری‌کنی در وزارت خارجه، در نوع خود به موضوعی قابل‌تامل تبدیل خواهد شد؛ چراکه باقری‌کنی در همه سال‌های پس از قدرت گرفتن اعتدالیون در پاستور (1392 تا 1400)، منتقد روش روند مذاکره با غرب و ماحصل آن یعنی برجام بود.
اگر باقری‌کنی جانشین عراقچی و سرتیم مذاکره‌کننده ایران با طرف اروپایی بر سر احیای برجام شود، می‌شود حدس زد که گارد تیم مذاکره‌کننده کشورمان تا حدی زیادی متفاوت خواهد شد و میزان پافشاری روی اصول مذاکراتی نظام (رفع تمام تحریم‌ها به اضافه امکان سنجش رفع تحریم‌ها) بیشتر از قبل شود؛ اما سوال اساسی دیگر این است که آیا قرار است مسوول مذاکرات، همچنان وزارت خارجه باقی بماند یا اینکه نهاد حاکمیتی دیگری متولی خواهد شد؟ حتی اگر عراقچی با باقری‌کنی جایگزین شود، اصلا مشخص نیست کدام نهاد قرار است سرپرستی پرونده‌ هسته‌ای را به عهده بگیرد؛ چه آنکه پیش از استقرار رسمی دولت یازدهم در شهریورماه سال1392، مسوولیت مذاکرات هسته‌ای از دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی به وزارت خارجه و شخص وزیر منتقل شد. 
طرف مذاکره پرونده هسته‌ای کشورمان در زمان حسن روحانی، وزرای خارجه بریتانیا، فرانسه، آلمان و در زمان علی لاریجانی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا یعنی خاویر سولانا به همراه سه کشور فرانسه، آلمان، بریتانیا بود اما درزمان تصدی پست دبیری شورای عالی امنیت ملی کشورمان ازسوی سعید جلیلی این پرونده بعد جدیدی به خود گرفت؛ چراکه این‌بار طرف مورد مذاکره، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا یعنی کاترین اشتون به همراه معاونان وزیر خارجه کشور آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان شدند. بااین‌حال، تیم دولت یازدهم معتقد بود که انتقال پرونده هسته‌ای ایران از شورای عالی امنیت ملی به وزارت امورخارجه، جنبه امنیتی این پرونده را کاهش خواهد داد و شکل و مسیر جدیدی به مذاکرات و پیگیری پرونده هسته‌ای ایران، خواهد بخشید.
با توجه به اینکه متولی اصلی مذاکرات هسته‌ای در ایران در دوره‌های مختلف دچار تغییر و تحولاتی شده، در صورت انتقال مجدد مسوولیت مذاکرات به شورای عالی امنیت ملی، میزان اختیارات باقری‌کنی در هرگونه تعامل با قدرت‌های غربی دستخوش دگرگونی خواهد شد و جایگاه محوری او تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند. البته با توجه به حضور علی باقری در جایگاه حساس معاونت سیاسی وزارت خارجه، این گمانه محتمل را می‌توان مطرح کرد که اراده کلان بر ادامه مسیر مذاکرات هسته‌ای در وزارت خارجه است و انتقال مسوولیت مذاکرات از وزارت خارجه به نهادی دیگر، چندان قریب به واقعیت نخواهد بود.
مردی با مرزهای سیاسی وسیع؛ از اصلاحات و اعتدال تا عدالت و مهرورزی
 برخلاف علی باقری‌کنی که گرایش‌های سیاسی مرزدار و مشخصی دارد، سیدعباس عراقچی اصلا اینطور نیست و کارنامه کاری او نشان می‌دهد که همچون رشته مقطع دکترایش یعنی «اندیشه‌های سیاسی»، وقوف خوبی به همه گرایش‌ها و اندیشه‌های سیاسی در ایران دارد و فضای سیاسی کشور را می‌شناسد. عراقچی در سه دولت اصلاحات، عدالت و اعتدال کار کرده و همین امر نسبت فراگیر و موسع او با گرایش‌های مختلف سیاسی و اندیشه‌ای در ایران را نشان می‌دهد. عراقچی در دولت اصلاحات از سال 1378 تا 1382 سفیر ایران در فنلاند شد و سپس در سال82 به مدت یک‌سال، رییس اداره اول اروپای غربی وزارت خارجه بود. پس از انتخاب محمود احمدی‌نژاد به‌عنوان رییس‌جمهوری و حضور منوچهر متکی به‌عنوان وزیر خارجه، عراقچی از سال 84 تا 86 معاون حقوقی و امور بین‌المللی وزارت خارجه شد. با روی کار آمدن دولت حسن روحانی در سال 1392، عراقچی به معاونت امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امورخارجه رسید و سپس به‌عنوان معاون جواد ظریف شروع به کار کرد. عراقچی جزء عناصر کلیدی تیم مذاکره‌کننده ایران با گروه 1+5 بر سر حل‌وفصل مناقشه هسته‌ای در فاصله سال‌های 92 تا 94 بود. عراقچی از سال1396 تاکنون، معاون سیاسی وزارت امورخارجه است و جای خود را به علی باقری‌کنی خواهد داد.