بزرگنمايي:

راه ترقی - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
‌مالک مصدق| با وجود آنکه 15 روز از پاسخ موشکی و پهپادی 26 فروردین (13 آوریل) ایران به اسرائیل که از آن به نام عملیات «وعده صادق» یاد می‌شود گذشته، اما همچنان این اتفاق از جنبه‌های متفاوتی قابل ارزیابی است که یکی از آنها ناظر بر احتمال تقویت جبهه عربی برای توازن با ایران است. آن‌گونه که برخی باور دارند، زمانی که ایران در یک واکنش غیرقابل پیش‌بینی به حمله اسرائیل به سفارتش در دمشق، بیش از 300 موشک و پهپاد به اسرائیل شلیک کرد، عملا یک پوست‌اندازی در توازن‌بخشی کشورهای عربی بین تهران و تل‌آویو شکل گرفته است. در‌این‌باره و با وجود آنکه اردن با رهگیری بخشی از موشک‌ها و پهپادهای ایران سعی در دفع آن داشت، نشانه‌ای دال بر این پوست‌اندازی است. هر‌چند گزارش‌های رسانه‌ای هم در همان ساعات و روزهای اول پاسخ ایران به آتش‌افروزی اسرائیل، از نقش کشورهای عربی دیگر منطقه و مشخصا عربستان سعودی هم حکایت می‌کرد، اما این ادعا بعدها تکذیب شد؛ تکذیبی که به نوشته فارن‌افرز و از منظر برخی ناظران به‌عنوان نشانه‌ای از یک تغییر جهت مهم تغییر معادلات عربی در خاورمیانه خبر می‌دهد؛ تا جایی که انستیتوی مطالعات امنیت ملی که یک اندیشکده اسرائیلی است، با رویکردی سوء ادعا کرده است «ائتلاف منطقه‌ای و بین‌المللی که در دفع حملات ایران به اسرائیل مشارکت داشت، پتانسیل ایجاد یک اتحاد منطقه‌ای در مقابل ایران را نشان داد».
این گزاره از منظر محمدرضا محمدی، چندان با واقعیت‌های جاری در منطقه خاورمیانه تطابق ندارد؛ چرا‌که به گفته این کارشناس که گپ‌و‌گفتی با «شرق» داشت، اساسا راهبرد کشورهای منطقه بعد از وقوع عملیات طوفان الاقصی و کشتار بی‌سابقه‌ و بی‌رحمانه‌ای که اسرائیل در غزه انجام داد، اجازه نمی‌دهد که معادلات عربی غرب آسیا توازن بین تهران و تل‌آویو را به سمت اسرائیلی‌ها سنگین‌تر کند. با توجه به همین نکته، تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه اصولا تغییر راهبردهای کشورهای عربی را متأثر از یک اتفاق مانند نقش اردن یا دولتی دیگر برای رهگیری و دفع حمله پهپادی ایران را شاخصه درست ارزیابی نمی‌کند و به باور او، این تحلیل‌ها بیشتر از منظر یک پروپاگاندای سیاسی قابلیت بحث و ارزیابی دارد. محمدی، تحلیلش را این‌گونه ادامه می‌دهد: «خیلی زود روشن شد نقش اعراب در دفع حمله ایران محدود بوده است. هم عربستان و هم امارات صراحتا هرگونه مشارکت نظامی مستقیم در دفاع از اسرائیل را رد کرده‌اند. مقام‌های اردنی نیز اظهار کرده‌اند این مشارکت برای حفاظت از منافع‌شان ضروری بوده است. ملک عبدالله دوم تأکید کرده که کشورش برای کمک به اسرائیل اقدام نکرده است». در نتیجه به گفته این تحلیلگر، موضوع ایجاد ائتلاف عربی ضدایرانی در کار نیست.
پیرو آنچه گفته شد، اسماعیل کیانی هم دیگر کارشناسی بود که در گفت‌وگو با «شرق»، قرائتی همسو با محمدرضا محمدی دارد اما در‌‌عین‌حال این هشدار را هم می‌دهد که منطقه خاورمیانه پس از عملیات طوفان الاقصی و کشتار اسرائیل در غزه، نقطه عطف دیگری را در بازه زمانی 13 فروردین تا 31 فروردین و ذیل تنش مستقیم ایران و اسرائیل تجربه کرد. بنابراین اکنون بازیگران منطقه غرب آسیا در مسیری قرار دارند که از منظر این تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل می‌تواند فضایی را به وجود آورد که معادلات عربی را در تقابل با تهران دوباره پررنگ‌تر کند. کیانی در تبیین و تأیید گفته خود به برخی خبرها اشاره می‌کند که حکایت از سفر مقامات اسرائیلی به عربستان با هدف عادی‌سازی روابط ریاض‌-‌تل‌آویو در بحبوحه کشتار مردم فلسطین و آماده‌سازی اسرائیل برای حمله به رفح دارد که به اعتقاد این مفسر حوزه بین‌الملل نشان می‌دهد که با وجود تمام حساسیت‌ها و هزینه‌زا‌بودن هرگونه مناسبات سیاسی و دیپلماتیک با اسرائیل، معادلات عربی سعی دارد ائتلاف‌هایی ولو با چراغ خاموش را با اسرائیل اجرائی کند.
پیرو آنچه اسماعیل کیانی عنوان کرد، شبکه کان گزارش داد که یک هواپیمای شخصی اسرائیلی که اخیرا تعدادی از مقامات تل‌آویو را به قطر و مصر برده بود، بعدازظهر روز شنبه در ریاض فرود آمد. آن‌طور‌که فارس نقل کرده، این هواپیما از فرودگاه بن‌گوریون در تل‌آویو برخاسته و بعد از توقف کوتاهی در عمان به عربستان سعودی رفته و آنجا فرود آمده است. کان مدعی شد که احتمالا چند مقام اسرائیلی به‌منظور گفت‌و‌گو درباره عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی با این هواپیما به ریاض رفته باشند. این شبکه اسرائیلی در ادامه با اشاره به سفر قریب‌الوقوع «آنتونی بلینکن»، وزیر امور خارجه آمریکا به منطقه، خاطرنشان کرد مقامات موساد و شاباک (سرویس امنیت داخلی اسرائیل) چند روز پیش از همین هواپیما برای انجام سفرهایی در منطقه استفاده کرده‌اند. در این گزارش اشاره شده است که از این هواپیما برای انتقال مقامات اسرائیلی در چارچوب مذاکرات تبادل اسرا در قطر و مصر استفاده شده است. وزارت امور خارجه آمریکا هم شنبه‌‌شب در بیانیه‌ای اعلام کرد آنتونی بلینکن، دوشنبه و سه‌شنبه پیش‌رو به عربستان سفر خواهد کرد تا درباره تلاش‌های جاری برای دستیابی به آتش‌بس در غزه با مقامات سعودی گفت‌وگو کند.
با‌این‌حال محمدرضا محمدی برخلاف بخشی از تحلیلی که از طرف اسماعیل کیانی اعلام شد، تأکید دارد که اساسا شرایط عربستان سعودی در فضای کنونی خاورمیانه این اجازه را نخواهد داد که عادی‌سازی روابط با اسرائیلی‌ها در دستور کار ریاض قرار بگیرد. هرچند به گفته این کارشناس، تلاش‌های دولت بایدن در فاصله هفت‌ماهه تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بر این محور تمرکز دارد که این مهم (عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان سعودی)، هرچه سریع‌تر کلید بخورد تا به‌عنوان یک برگ برنده، دو کارکرد را برای جو بایدن داشته باشد؛ نخست استفاده ابزاری و تبلیغاتی از آن در انتخابات و دوم، مدیریت تحولات منطقه غرب آسیا پس از عملیات طوفان الاقصی. این مفسر ارشد حوزه خاورمیانه معتقد است کاخ سفید سعی دارد از دل معامله بزرگ قرن که ناظر به عادی‌سازی روابط عربستان سعودی و اسرائیل است، نوعی ائتلاف عربی منطقه‌ای را برای ترسیم آینده غزه بدون حماس شکل دهد و از ظرفیت این کشورها در‌این‌باره نهایت استفاده را ببرد. با توجه به این نکات، محمدی روند اتفاقات را لزوما به‌معنای ایجاد ائتلاف عربی‌-‌اسرائیلیِ ضدایران پس از عملیات وعده صادق نمی‌داند و با این ارزیابی، وی در تحلیل پایانی خود سایه انتخابات آمریکا را مهم‌ترین عامل در پیش‌کشیدن این موضوعات ارزیابی می‌کند.